Torramus a faeddare de: Assemblea costituente e Cungressu de su Pòpulu sardu, de Federicu Francioni

EDITORIALE  de sa  DOMINIGA,  de sa FONDATZIONE  Un’artìculu de Milianu Deiana – Su siddadu de sa limba e de sa cultura – S’eredidade de Pitzente Migaleddu – Fraigamus paris unu New Deal pro sa Sardigna.

Un’artìculu de Milianu Deiana. Pro su presente e pro su tempus venidore, temas e cuntzetos fundamentales – chi meritant a beru analìgios e cunfrontos sèrios – sunt istados espressados de reghente dae Milianu Deiana, sìndicu de Bultiggiata e presidente de s’Anci Sardigna. Un’artìculu suo, intituladu Popolo sardo un Nuovo Congresso, est cumpàrfidu in “La Nuova Sardegna” de su 5 de Sant’Andria de custu 2019. In antis, in su cuotidianu tataresu matessi, fiant intervènnidos su diretore Antonio Di Rosa, su presidente de su Guvernu regionale Solinas, s’assessore a sos Traballos Pùblicos Frongia, su ex-presidente de su Cussìgiu Ganau e Puddu (de su M5S).

Deiana iscriet: “Un Nuovo Congresso che trasformi le idee in parole, le parole in politiche, le politiche in azioni concrete che siano capaci di disegnare la Sardegna del 2050 e il suo progresso, la riduzione delle insopportabili disparità sociali e territoriali”. Su sìndicu de Bultiggiata agiunghet chi, in raportu a cuddu – istòricu – de su 1950, chèrfidu e ammanigiadu dae sas fortzas polìticas e sindacales de sa Manca, custu Cungressu, dae programmare, devet resurtare abertu, su prus possìbile, a intellighèntzias e siendas de sa sotziedade sarda intrea.

Deiana iscriet galu chi est pretzisu de si mòvere pro un’Istatudu sardu nou a su cale si podet arribbare pro su mèdiu de un’Assemblea costituente: nos permitimus de agiùnghere “natzionale”, in su sentidu sardu de sa paràula (pro s’istòria de custa idea, nàschida dae una proposta de su grupu indipendentista Sardigna Natzione, bìdere su segundu volùmene de I diari ritrovati, s’autore est Sarvadore Cubeddu, de publicatzione imbeniente dae parte de sa Edes de Tàtari).

Interessante meda, in s’artìculu de su presidente de s’Anci, sa zona franca rurale,  chi potat fàghere “conveniente vivere e investire nei paesi più spopolati: nell’agricoltura, nel commercio, nella pastorizia, nell’artigianato, nelle iniziative high-tech per coniugare la tradizione con un’autentica innovazione economica, sociale e culturale”. Custu tema mèritat d’èssere analigiadu in profundidade. In custu pranu, podimus imparare meda, pro fàghere solu un’esempru, dae sos resurtados cuncretos cunsighidos dae sas autoridades de sa Lapònia pro arressare s’ispopolamentu. In dogni manera, pro custu e àteros problemas, bi cheret unu “approccio di sistema”, comente Deiana matessi at iscritu giustamente.

 

Su siddadu de sa limba e de sa cultura. Assemblea costituente natzionale sarda – pro iscriere un’Istatudu nou e pro definire torra sos raportos cun s’Istadu italianu -  “zona franca rurale”, Cungressu de su Pòpulu sardu; ma bisòngiat fàghere riferimentu finas a unu patrimòniu mannu de istòria, archeologia, arte, limba e cultura chi nois Sardus tenimus, sena àere mai àpidu cussèntzia prena de su balore de custu siddadu autènticu: pensamus a sos istùdios etnoantropològicos de Bachis Bandinu e Pràtzidu Cherchi subra sa cultura de sa subalternidade, oe galu dominante in una situatzione de sutaisvilupu, mègius, coloniale o postcoloniale.

Faeddamus craru e ladinu: diat èssere a beru isballadu, grae meda, pònnere in cuntierra, antzis, in gherra, dae un’ala, sos temas econòmicos e sotziales de sa crisi niedda de oe (bìdere su raportu Svimez de ocannu) e, dae s’àtera banda, sa chistione de sa limba e de sa cultura. Custa contrapositzione est semper istada fata dae sa maioria de sos intelletuales acadèmicos, inimigos de calesisiat luta pro dare balore e ufitzialidade a su sardu e a s’istòria de sos Sardos in sas iscolas (de diferente òrdine e gradu) e in sas Universidades. Imbetzes, b’at unu raportu istrintu intre biodiversidade e siendas linguìsticas.

S’eredidade de Pitzente Migaleddu. S’ambiente, sa natura, non solu in sa Terra, ma mescamente in territòrios sìngulos, ùnicos – chi non si podent incuinare, a pustis repìtere, iscambiare o cummertziare – sunt in perìgulu mannu. S’istiu de su 2019 est de ischirriadura pro su Climate Change. Sa Co2 e su Pil – dae sa revolutzione industriale inglesa in a pustis – si sunt cogiuados, sos profetos de sos capitalistas si sunt postos a bolare, su consumismu est crèschidu, su benèssere de sos tzitadinos puru, cun resurtados, est tzertu, de disparidades e disugualiàntzias, sotziales e territoriales, peri totu su mundu. Ma oe, semper prus, su Pil si nch’andat a rùere. Custu ant cumintzadu a lu cumprèndere “The Economist”, tzentros de chircas sientìficas in su Regnu Unidu e in sos Istados Unidos e finas sos capitalistas (bìdere “Il Sole-24 Ore”, cuotidianu de sa Confindustria, mescamente su nùmeru de sa domìniga).

Bene meda, sa cultura chi podimus cramare sardista-indipendentista devet àere semper prus cussèntzia chi s’ambiente e s’incuinamentu non sunt, non podent sighire a èssere temas caros solu a Wwf, Legambiente e Birdes; de fatis, oe semus in cara a su problema terrìbile de sa subravivèntzia, pro su Pianeta, pro s’Umanidade, pro sos territòrios sìngulos, dae sos cales bisòngiat mòvere pro cambiare totu. In custu cuadru, devimus imparare dae sa lìtera Laudato si’ de Paba Frantziscu. In Sardigna, bisòngiat fàghere bìvere su chi amus imparadu dae su radiòlogu Pitzente Migaleddu, s’eredidade sua de ambientalista, responsàbile in s’ìsula pro s’Isde (International society doctors for environment).

Fraigamus paris unu New Deal pro sa Sardigna. Su raportu, forte meda, intre ambiente, natura, incuinamentu, biodiversidade, siendas linguìsticas, istòricas e culturales (bìdere su chi at iscritu Maria Vitòria Migaleddu, sorre de Pitzente, in sa rivista filosòfica tataresa “Mathesis-Dialogo tra saperi”), ponet su problema de fraigare unu New Deal pro sa Sardigna, fundadu su una lògica sistèmica e de ecocompatibilidade. In custu cuadru, podimus torrare, tzertu, a Assemblea costituente, Istatudu nou, Cungressu de su Pòpulu sardu: dae semper, lu podimus nàrrere, temas caros a sa Fondatzione nostra.

Sassari, 10 novembre 2019

 

 

Condividi su:

    Comments are closed.