Torrandhe a biddha, de Luciano Carta

Sos contos de Luciano Carta.


A torrare a biddha po Bacchisereddha fit sempre una festa. Ma dae pagu una torrada l’at postu in tristura.

Candho fit pizzinnu e ancora candho fit giovanu, sas carrelas fint prenas de ratatulla, mascros e femiaes, chi zogainat e a sas boghes pariant una cheddha de puzzones in sas arbures a ora ’e sero: unu chimentu fattu de boghes e iscremios de onzi manera e gradu: unu burdellu inue non si connoschiat su babbu cun su fizu. Sa zente manna, affariada in sas cosas de domo o recuindhe dae sa campagna, faghiat su dovere suo.

Custa ’orta, cansiandhebèi, a sa torrada dae unu viaggiu, girandhe intro iddha, est abbarradu ispantadu dae su desertu chi est sempre pius diventandhe sa iddha. In donzi coddhu e carrela sa zente est sempre piùs paga; sas pius domos sun boidas e parizzas finzas mesu derrutas.

Pigàndheche in su ’e sas Silanesas po ch’arrivare a Santu Sarbadore, su dominariu de sos Budas, sutta a sas Iscalinnas de Illollai, est totu derruttu e gai in  Cantareddhu sa domo de sos Corrias. Una ’orta fint famillias de riccos proprietarios.

In sa Pigada ’e Tana una fila de domos serradas cun s’iscritta “in vendita”; e gai etotu in Santu Zuanne e in Cumbentu. Su coddhu de su Tremene est mesu prenu e mesu boidu, ispezialmente in Furreddhu.

Eppuru, passadu Santu Zuanne e Cumbentu, dae su Canale ’e Guardia, inue si deppet colare po ch’arrivare a Coronas, sa iddha dae cue susu, affacca a Pattada, est sempre bella ebbìa, cun sa turre e sa Cresia maestosa, su campu chi ch’isconfinat in s’orizonte finzas a su Riu Mannu e a sos montes da Barbagia e de Orane; intro iddha sas domos parent totu agguppadas, comente chi si cherfent iscardire una cun s’atera. In Coronas, chi chimbant’annos faghet biraiat de sa zente e de sa pizzinnaza in sas carrelas, un’ispettaculu ispettrale: b’istant solu pagas famillias in  sas pagas domos abbitadas, falàndhendhe dae Pattada finzas a sa Funtana ‘ezza, e dae cue finzas a su patieddhu de tiu Zuseppe Simone, bonanima. Falàndendhe dae sas Pinnas, solu carchi istalla. In Piazza ’e sa Funtana Noa b’at ancora un’alideddhu de vida, cun d’una pasìa de domos abbitadas, ma chenza pizzinnazza e chenza animales. Non si bient pius tia Carmenitta, tiu Tonna, tia Bustianeddha e tia Lughia accorrandheche sas puddhas a su culimberi de sa zanna ’e s’istalla, po che las collire a s’scurigada; e nemmancu tia Basila Caretta o tia Piera ’e Casparru, drittas che fuste cun su buale in conca, andhandhe a s’istalla po dare a manigare a sos porcos o a s’ainu.

No at a torrare pius su tempus, candho sos mannos de totu cussas carrelas recuiant, sos seros de istiu, a friscurare in sa piazza ’e susu, e totucantos, a zigarreddhu toscanu postu, cun carchi fiascu ’e inu e una tazza ’e doighi a litru da inue buffaiant totu, contaiant contos in sa Funtana Noa. Contos solu po omines mannos, s’intendhet, cun totu sos Babbos chi mi piaghet de ammentare (in su chelu che siant totu!): tiu Simone, tiu Cannetta, tiu Nanneddhu Galanu, tiu Pasqualinu Seberadu, tiu Fuieddhu, tiu Franziscu Busca, tiu Zuseppe e tiu Zuanne Zolo, tiu Chiccu Robbetta, tiu Zizzu Chisìna, sos de Zioddha, e ateros chi como non mi ’enint a conca.

E in mesu a totucantos, in sa cortigheddha de sa zanna de sa domo sua, inue sos mannos sezziant totu a inghiriu in banchittos e pedras, su chi pariat d’essere su zuighe, chi fit puru su contadore pius bravu: su corzu de tiu Tenaghe.

Sas feminas, a parte, zarraiant tra issas a boghe bassa, cun sas fizzas minores chi si che drommiant in coa a sas mamas e sos pizzinnos chi curriant zogandhe a tene tene, a cua cua o a luna monta.

Tiu Tenaghe de contos ndhe ischiat medas e puru nois pizzinnos, cuados affacca a sa funtana, a bortas iscurtaimis. Fit un’omine chi non solu non li tropeiat sa limba, ma puru chenza milindros e tonos sinnoriles: naraiat pane a su pane!

Unu sero, cascaviadu de zogare, mi so postu in sa cuadìna solita, sutta sa mureddha, e so resessidu a intendhere custu arrèsonu de tiu Tenaghe.

Sos mannos fint faeddhandhe de candho si morit, de sos usos de sa iddha in sos mortorios, de sas feminas chi faghiant s’attutidu, de sos preideros, sempre prontos, a narrer de calicunu, a attaffiare dinari puru in custas occasionbe; e poi de su mundhu de sa veridade, chie bi creiat e chie nono, e gai sighindhe, onzunu nandhe su parrer suo.

A unu zertu puntu s’est pesadu tiu Tenaghe, guasi sinettadhe, chi cun boghe frimma e severa, at rispostu a sos amigos:

“E deo bos naro, chi candho at a benner s’ora e mi ch’appo a morrere, lasso in pabilu chi in su baule mi che ponzant a matta a terra!”.

Narat unu de sos pius zovanos:

“Elle poite tiu Tenà’”.

E issu, seriu, at rispostu:

“Poite ca in cussu modu, candho sa zente at a bennere a mi biere, tetteru in su baule, mi che ponent totucantos su nasu in ….!”.

Tandho fint tempos!

 

Condividi su:

    1 Comment to “Torrandhe a biddha, de Luciano Carta”

    1. By Michele Podda, 9 novembre 2019 @ 07:55

      Atentu dae mih, Lucià! Mi paret chi fatu fatu ti che benin a grabbu (a innantis, a conca) allegas talianas e tue lis azunghes una “S” o una “U” o che lis cravas una una bella “T” innue b’at sa “Z” (po fagher “tz”) e las furrias a sa sarda.

      Totus ch’irruimus in custu andathu, ca totu vida semus a picu de talianu, e a torrare a su sardu nos benit semper in pelea. Cumente lu namus in sardu “deserto” o “diventare”, “spettacolo spettrale” o “maestosa” e “sconfinare” ? E chie nd’ischit!?

      Po mene Lucia’, depimus tenner respetu po sa limba nostra, e la depimus chistionare cumente l’amus intesa a minores da babbu e mama, dae totu sos mannos chi talianu non nde connoschian, o pacu.

      “Eja ma” narat calicunu “gasi sa limba abbarrat semper cumente fut, bezza e miseredda; e po esser bene cheret mezorà e irrichia, cumente a totu sas limbas de su mundu!”.
      Po como deo CUSTU LU TIMO A FREA, ca gasi nois l’istramudimus, la cambiamus prus de su tantu, nos aggradat prus a ponner su talianu ca lu tenimus istichiu in mermeddos e non che lu podimus cazzare mancu po pagu.

      A donnia modu tue iscrie semper, in sardu, ca ses achende isperienzia puru po nois, DANDE ATENTU A NON PONNER IN MESU ALLEGAS E MODOS DE NARRER DE SU TALIANU, CA CUSSA EST UN’ATERA LIMBA, po cantu siat bona e aggraia.

      Castia a biri rui! Unu saludu corale.