Su 28 de su mesi de Abrili po issus. E po nosu? di Enrico Lobina

EDITORIALE  DELLA  DOMENICA, della  FONDAZIONE

Antine maistu de ferru fiat. Maistu de ferru connnotu meda in Stampaxi e stimau puru. A piciocheddu iat inghitzau, a 10 annus. Imoi ndi tenit 31, perou po prus de 10 annus su tzeracu iat fatu. Tziu Srabadori, chi dd’iat pigau a butega, si nci fiat mortu. Fiat su 1795.

Efis, s’annu matessi fiat nàsciu.

Antine scidiat chi una dii o s’atra, su fillu dd’iat a essi fatu cussa pregunta: “Nah o babbu, ma ita est sutzèdiu in Casteddu in su 1794?”

A 9 annus unu pipiu ses, perou in s’arruga ti ndi scidas a lestru. Ti tocat. Nci at cosas chi imparas a fragu, aici. Serchetus chi is mannus ti scòviant a sa scusi e tui ddus aciapas e ti nci ddus stichis beni beni a conca.

Efis e is amigus suus no ddus podiant sunfriri is piemontesus. Una dii, una picochedda prus manna dd’iat nau: “Babbu tuu nci at bogau is piemontesus, is de Casteddu‘e susu. Apustis ndi funt furriaus, maladitus! Babbu tuu gei nci fiat, in su 1794, in Casteddu”

Insaras, calincuna dii avatu, candu no ddoi iat nemus in domu e sa mama fiat anca’e sa bixina, si dd’iat preguntau: “Ita est sutzèdiu in Casteddu in su 1794?”

Su 28 de su mesi de Abrili de su 1794 su pòpulu casteddaju iat fatu s’avolotu, nci iat bogau is piemontesus e iat pigau su poderi. In d-una cida nci iant bogau 514 piemontesus e a su Visurrei puru, si nci fiant andaus a navi, nci fiant torraus de aundi ndi fiant bènnius.

Antine ddu scidiat ita fiat sutzèdiu in su 1794 in Casteddu.

Issu gei fiat a innia. 20 annus teniat. Pagu bella tanti fiat stètia sa cosa. Sa prus mellus de sa vida sua.

Gei no iant bintu, cussu no. Nci fiat stètia sa “Reale Udienza”, Angioy, is traitorias, e sa furriada de is piemontesus. Ita làstima! Apustis de dexi annus sa vida fiat sa pròpiu de insandus.

Antine gei ddu scidiat e ita fiat sutzèdiu in su 1794 in Casteddu.

Ddi artziàt a conca totu torra. Arregordàt su feli, a piciocu, acomenti e is piemontesus stratallànt is sardus. E no si podiat nai o fai nudda.

Arregordàt su fàmini. Balla, fàmini diaderus fiat, nudda lompiàt a tzitadi, mancu po conca.

Arregordàt su maistu cosa sua, a tziu Srabadori, chi teniat arrelatas cun is studiaus, cun chini ligiat e scriiat. Tziu Srabadori dònnia tanti ddi contàt scedas de Fràntzia, de Amèrica. Ddi naràt sèmpiri: “Càstia, chi is sardus teniant sa possibilidadi de fai su chi ddi serbiat in domu insoru, tandu gei bessiant prexaus diaderus. Nosu sa genti de innoi gei dda connosceus, acomenti dda baliai, acomenti apariciai sa vida in tzitadi, acomenti apariciai is afàrius. Ma is maistus de ferru si faeus gherra apari, invecias de trabballai impari po s’amellorai sa vida”.

Apustis is frantzesus iant circau a si conchistai, e is sardus ddus iant bintus a solus, chena’e agiudu perunu. Is piemontesus e is amigus insoru iant impromìtiu meda ma no iant fatu nudda.

Apustis fiat lòmpiu su 28 de su mesi de Abrili. Antine 20 annus teniat. Mancu issu ddu scit beni poita iat fatu su chi iat fatu. Perou nci iat artziau issu puru, a Casteddu‘e susu, impari a totu a is atrus. Is piemontesus iant arrestau a Vissenti Cabras e a Efis Pintor, e tocàt a si spriogai. Ddoi iant totu is fedalis de issu etotu, is piciocas puru. Iant cumprèndiu chi podiant cambiai a sa Sardìnnia.

Ma sa cuntentesa gei fiat spaciada luegus. Is piemontesus ndi fiant furriaus e apustis de tempus pagu de atrivius fiat a fueddai de su chi fiat sutzèdiu.

Antine si nci est dromiu pensendi a custas cosas. Sa dii infatu scidiat su de fai. Una pariga de diis infatu, unu merii chi fiant a solus, dd’iat contau totu. Antine iat contau a Efis su chi fiat sutzèdiu comenti si podit contai is cosas a unu piciocheddu. Dd’iat contau chi no ddoi iat stètiu violèntzia po debadas. Dd’iat contau de totu is chi no nci fiant prus. Dd’iat contau de Giuanni Maria Angioy.

A s’acabu dd’iat nau: “Is bideas mannas no bincint giai mai in s’interis de sa vida de chini ddas at pensadas”. Efis iat ascurtau, e iat aciuntu: “Perou tocat a ddas pensai e a ddas contai a su pròpiu”.

Cussu fiat su 28 de su mesi de Abrili po cuddus sardus. Is sardus de oi ant mudau sa dii de s’aciapa in d-una dii de arregordu natzionali. Funt prontus a fai su chi dd’arrechedit?

 

Condividi su:

    Comments are closed.