- Fondazione Sardinia - http://www.fondazionesardinia.eu/ita -

S’introdutzioni de su bilinguismu podit essi una risorsa po sa Sardigna? de Paula Alcioni

Posted By cubeddu On 26 aprile 2013 @ 00:30 In Blog,Limba sarda,Sa die de sa Sardigna | Comments Disabled

 

 

 

 

Sa die de sa Sardigna 2013.

 

Sas chimbe preguntas, a nois.

Nos bidimos in su Palatzu de su Visurè in Casteddu, sabado 27/04/2013, a sas 10,00.

 

 

 

S’introdutzioni de su bilinguismu podit essi una risorsa po sa Sardigna? de Paula Alcioni

 

Intzimiaus a sterri parti de un’arrexonamentu aingìriu de su bilinguismu e a comenti si podit furriai a essi un’aina de ri-definitzione de su chi su sardu est a is ogus suus etotu.

 

A su su sardu  su colonizadori dd’at nau: tui ses sardu e no andat beni a essi sardu. Depis essi italianu, e po essi italianu depis essi aici aici e aici… e dd’at donau modellus de comenti si depit essi po essi italianus giustus:  cussas chi si tzérriant costruzioni identitarie dominanti.

Cussus modellus funt pentzaus partendi de positzionis de domìniu, unilateralmenti. No nc’est cuntratatzioni. Su colonizadori strecat, arrefudat  e negat – narendi chi no bandant beni, chi no dexint, chi funt ridicole – totu is costrutzionis identitàrias naturalis de su colonizau.

Candu a unu ddi nant chi sa lìngua sua no balit nudda e chi si ndi depi sbregungiri, est issu chi s’intendit de no balli, est de sei etotu chi dd’ant nau de tenni bregùngia.

Tocat duncas a reagiri sentza de perdi nudda de su chi seus stétius ma nemancu de su chi seus diventaus poderendi cun suferéntzia manna su processu de assimilatzioni.

Sa lìngua nosta e sa lìngua de su dominadori imoi bivint aintru de nosu sentza de làcana. No podeus, po amparai s’una, arrefudai s’àtera.

Tocat a donai atentzioni, ca faendi aici, nci scavulaus una risorsa, chi serbit contras a su colonizadori etotu e obereus una batalla aintru de nosu, chi portat a gherra fitiana, a una traténtzia disfuntzionali cun d-una parti de nosu etotu e custu no bandat beni.

Comenti si ndi essit?

Anna Maria Cimino: “Essere protagonisti del processo di decolonizzazione significa anche essere liberi di esprimersi in entrambe le lingue…”[1]

Intzandus, faeus unu pagu de luxi e castiaus it’est su bilinguismu de su cali seus chistionendi, e comenti ddu podeus furriai a essi una risorsa.

 

De Mauro chistionat de situatzioni linguistica de DIGLOSSIA candu in s’ambitu de unu bilinguismu nc’est una variedadi (A) arta, standardizada, e una bàscia (B) in positzioni gerarchicamenti subordinada a s’àtera.

De custa situatzioni in Sardigna seus passaus a una cunditzioni de DILALIA: candu sa lingua A cumentzat a mussiai arrogheddus de logu a is àmbitus de aplicatzioni de sa lingua B. Est sa glòria de s’aventu de sa televisioni, candu sa lìngua italiana s’est sovraposta a su sardu po tretus meda de s’aplicatzioni. Fintzas in su manìgiu informali e in sa socializatzioni primària.

 

Ma qui ed ora coment’est sa situatzioni?

Nant is studiosus chi in d-una fasi stòrica caraterizada de una ri-definitzioni identitaria e de unu processu de standardizatzioni, si podit andai faci a una DIACROLETTIA (termini propostu de Dell’Aquila e Iannacaro, 2004), aundi sa lìngua B si pigat s’ampr’e manu e is logus de sa lingua A in is tretus scritus e formalis.

 

Nci funt in Sardigna custas cunditzionis?

Eja. Ma sa pressioni assimilatoria est manna meda, tambeni.

Est berus perou chi in su bilinguismu sa cunditzioni de is lìnguas no est stàbbili: unu podit ammellorai sa lìngua in su manìgiu e in su stùdiu (bilinguismo additivo), comenti dda podit impoboriri pratichendidda pagu.

Po cussu est importanti a fueddai sa lìngua sarda in famìglia, a dda manigiai in scola coment’e lìngua veicolari, a dda praticai in literadura. A dda scriri in calisisiat manera in is social media.

 

No si depeus mai scaresci, perou, chi sa lingua A po imoi est sa lìngua de sa cultura egèmone, e de su colonizadori nostu e sa lìngua nosta est lìngua subalterna.

A dolu mannu sa lìngua A sighit a essi lìngua de guvernu.

Ma a donai passu a su bilinguismu (o a su plurilinguismu), no est a trabballai po ponni simplimenti impari is diferéntzias, ma depit portai a una pràtica chi punnat a cancellai in manera creativa is discriminatzionis.

A chini fait militàntzia de polìtica linguìstica spetat a fai progetus po cancellai custa discriminatzioni e a trabballai poita is duas lìnguas lompant a una positzioni paritària.

Custu a livellu polìticu progetuali.

Bortas meda, perou, sa prassi de dònnia dì ponit passus ainnantis de is mellus progetus. Coment’est sa situatzioni oindì?

 

Po primu cosa tocat a nai chi sa literadura sarda at truncau sa situatzioni de o-scenità (a essi fortzada a essi fuori scena, subalterna). Imoi cun cussa lìngua umiliada, nosu criaus bellesa. Torraus a articolai significaus, aoaricendi cussa chi podit essi una regia creativa de sa rebbellia a is schemas e a is stereotipus de su colonialista.

Apustis no si podit negai chi nci siant fenòmenus mannus de cuntatu linguìsticu intra sa lìngua italiana e sa sarda, in s’oralidadi  e in cussa chi benit tzerriada oralità di ritorno, chi pertocat sa scritura in is social media.

Custus fenòmenus de cuntatu e mescidatzioni funt de una calidadi chi Bruno Moretti in s’Enciclopedia dell’italiano (2011) tzérriat comportamento bilingue intenso.

Agataus:

1)      impréstidus lessicalis, ibridismus e interferéntzias sintaticas;

2)      mistilinguismu (amesturu interfrasiali de is duas lìnguas in sa matessi fràsia);

3)      comutatzioni de còdixi.

Custus fenòmenus amostant cantu e comenti intrant in traténtzia is duus (o prus) còdicis linguìsticus, narendi fintzas calincuna cosa de importu apitzus su comenti is duas lìnguas si giogant sa gerarchia.

 

In d-una situatzioni normali de DIGLOSSIA custus fenòmenus funt caraterizaus de s’unidiretzionalidadi:

a)      sa lìngua  prus prestigiosa fait de modellu a sa subalterna;

b)      su mistilinguismu manigiat sa lìngua A in sa fràsia printzipali e sa B in sa subordinada.

Ma tocat a nai – est custa sa novidadi – chi in Sardigna custa diretzioni no est unìvoca.

Est berus chi teneus is italianismus in sa fueddada sarda e calincuna borta sa positzioni de s’agetivu postu a s’italiana: prima de su sostantivu. Ma àteras bortas teneus s’estensioni de su gerùndiu e de su schema sintàticu sardu a sa fueddada italiana.

E su mistilinguismu interfrasiali manìgiat indiferentementi sa lìngua A e sa B in is fràsias printzipalis e subordinadas.

Cussu chi unu tempus si tzerriàt sardu porcheddinu, est – a ddu nai is studiosus – unu cumportamentu bilìngue intenso chi fait sperai in bonu. Chi si ‘olit nai comenti sa lìngua sarda siat intrendi giai a sola in traténtzia cun s’italianu. E ddu stat faendi naturalmenti (sentza de progetu). Stat orientendi sa sliescadura de sa diglossia faci a una situatzioni de diacrolettia aundi su sardu – provendi a binci sul campo sa sfida contras a sa dilalia, s’iat a podi furriai a essi sempri prus importanti e a pigai unu logu sempri prus mannu, andendi a si sovraponni a sa lìngua A – unu cras –  fintzas in is tretus scritus e formalis chi imoi sceti a issa pertocant.

 

“L’enunciazione mistilingue” narat sa Enciclopedia dell’Italiano “richiede una notevole capacità di transizione da una lingua all’altra (…) e la si può quindi considerare come una forma molto avanzata di commutazione di codice e di competenza comunicativa bilingue”

Schmid (2005), citau de s’Enciclopedia, osservat comenti siat de importu mannu a sciri fueddai beni tot’e is duas lìnguas e chi su puntu de arribbu de totu custa traténtzia, no siat su fàbbricu de una lìngua noa e amesturada, ma s’afortiamentu de unu monolinguìsmu in su còdixi de su logu.

 

Unu puntu de vista, custu, chi a parri miu fùrriat a s’imbessi totu cussu chi s’ant fatu crei fintzas a imoi po su chi pertocat is fenòmenus linguìsticus de mescidatzioni.

Candu finalmentis eus a imparai a agatai s’identidadi nosta aintru de nosu, e no in is ogus de chini si càstiat; a arriri de su chi fait arriri a nosu, e no de cussu chi àterus si nant chi est ridicolo, su bilinguismu at a essi aina criadora de unu sentidu identitàriu prus forti.

 

 

Paola Alcioni

24 de abrili 2013


[1] Scrittura clandestina, 2005

 

Condividi su:

    Article printed from Fondazione Sardinia: http://www.fondazionesardinia.eu/ita

    URL to article: http://www.fondazionesardinia.eu/ita/?p=5026

    Copyright © 2013 Fondazione Sardinia. All rights reserved.