- Fondazione Sardinia - http://www.fondazionesardinia.eu/ita -

“Sos contos de Bacchisereddha: Bacchisereddha a pizzinnu ‘e robba (2. continua) ”, de Luciano Carta.

Posted By cubeddu On 20 luglio 2019 @ 05:35 In Blog,Cultura e Scuola,Literadura sarda | Comments Disabled

Est su de duos contos.  Luciano at a sighirire donzi sabodo.

2

Bacchisereddha a pizzinnu ‘e robba

 

In s’atunzu de su 1946 Bacchisereddha est andhadu a iscola in primma elementare. Sendhe naschidu in zennarzu, fit pius mannittu de sos ateros alunnos. Teniat ses annos e deghe meses e a cussa edade finzas una differentzia gai minore si bìede. Sa classe fit cumposta da una trintina ’e furittos, sos pius arruffados e bestidos a sa bella menzus. Si bidiat giai, però, sa differentzia de cunditzione de sas famillias. Una vintina fint totu fizos de massazos e de pastores. Sos fizos de sos riccos, de sos mastros e mastras de iscola e de sos impiegados, invezes, fint totu bene assempriados: sezzidos in sos primmos bancos, serente sa cattedra, zughiant totu unu bellu grembiule cun d’unu colletto biancu inamidadu e sa via de sos pilos bene surcada in su lados a manhca de sa conca, cun sa bussa ’e peddhe e sas inscarpittas bene lucidadas. Sos fizos de sos poberos tot’a su prus zughiant una bussigheddha de cartone, ma sos pius zughiant una saccheddha ’è lana tèssida in su telarzu dae sa mama, simile a una burzacca ’e bertula. Già dae minores si deppiat distingher bene sa differentzia: da una parte sos bonos e dae s’attera sos poberos, sos arestes, sos pizzinnos cun su loroddhu in su nasu.

Però, candho su mastru at cominzadu a lis imparare a lezzere e a iscriere, sas abbilidades de sos fizos de sos riccos non fint menzus de sas de sos fizos de sos pastores e de sos massazos. In su terrinu virgine su semene creschet totue, senza distinzione. E candho sos fizos de sos riccos fint tardos a cumprendhere, tandho sos fizos de sos pastores e de sos massazos si faghiant iscracallios de risu e los rimproveraiant nandhelis chi fint tontos e aineddhos patentados, e los affaeaìant ponindhesìche sas manos a tipu origras de puddherigu in sas origras insoro. Appenas bessìdos dae s’iscola, acò una truma de pizzinneddhos poninati fatu a sos ainèddhos cantandhe: “Aineddhu, aineddhu, puddherigu malu”. E cussos aguzzineddhos non si frimmaiant primma chi cussos ch’essentent intrados a dom’insoro.

Capitaiat chi sos pizzinnos riccos, torrados a domo, contaiant totu a sas mamas e a sos babbos e tandho, s’incrasa, ndh’eniant in sa classe sos babbos po si lamentare cun su mastru chi sos fizos b’istaiant male ca cussos malandrinos de fizzos de massazos e de pastores – Deus guardet! – los leaiant in giru, siscureddhos! E carchi ’orta los sinettaiant puru! Tandho su mastru a lis narrere: “Pizzinnos sunu! Non b’at malissia!”.  A bortas su mastru, po lis imparare carchi regula de agricoltura, in beranu che los leaiat a unu possessu suo e los poniat a ispedrigihinàre e tostare s’erba. Ma sos fizos de sa zente pobera non ndhe teniant propriu bisonzu de cussas leziones: ischiant giai meda bene ite fit sa campagna, los mandhaiant già a s’iscra e ischiant puru usare una zappitta po abbiàre s’abba in sos surcos e zappare e prantare s’ortalissia!

Bacchisereddha su manzanu andhaiat a iscola e su sero deppiat tentare sas sorres minores e faghere totu sos doveres chi bi fint de faghere in domo. Su manzanu, primma de andhare a iscola, bi fit de che leare sa craba a su sotziu. So sotziu fit un’ama de crabas chi si reuniant donzi manzanu in s’Iscala Manna, a sutta de Cantareddhu e de Santu Zuanne. In sa iddha sua bi fit s’usantzia chi totu sas famillias de sa poberalla tenzèrant una o duas crabas, chi unu crabarzu pagadu dae su Comune che leaiat a pàschere a montes: serviant po su latte fittianu de sas famillias de sos massazos, ca sos pastores non ndhe teniant bisonzu. Su manzanu, sigomente a ora ’e sas sette e mesa su crabarzu deppiat trubbare s’ama po che la pigàre a su monte, sas crabas deppìant esser totu prontas inue si reuniat s’ama e tandho bisonziaiat chi sos animales ch’arrivèrent a cuddh’ora prezìsa a su logu inue si regolliant totu. Custu in donzi domo lu deppiant faghere sos pizzinnos minores primma de andhare a iscola a sas otto o a sas otto e mesa. Su sero sas crabas si ndhe torraiant donzuna a sa sola a sa domo o a s’istalla de su mere. Su sero fit un’ispettaculu ispeziale intro ’iddha: sas crabas, tranquillas e remuzzandhe, si ch’incaminaìant dae su muntonarzu ’e sas crabas onzuna a sa domo de su mere suo. Sas carrelas tandho pariant semenadas a laddharas de crabas e sos pizzinnos si divertiant a las trubbare e a las currere. In donzi carrela s’intendhiat su fragu forte de pudimine cràbinu. Arrivadas a domo, sas crabas las murghiant una primma ’orta su sero e poi su manzanu primma de che las iscappare dae nou.

Ateros doveres de domo chi deppiat faghere Bacchisereddha fit a azzuare sa mama a preparare sa pasta de sos macarrones, alisanzas, muzzittos, zizzones, chi fint totu cosas chi tandho si faghiant in domo. Su pius fint fainas chi si faghinat o su sappadu sero o sa dominiga manzanu, prima chi sos pizzinnos andherent a sa missa insoro. Si preparaiat sa macchina de sa pasta e si che poniant sas frommas zustas: cussa cun medas bucos fines po sos macarrones o cussa a bucos mannittos po sos zizzones o puru cussa a bucos lados po sas alisanzas. Candho sa mama aiat cariàdu sa pasta, Bacchisereddha e su frade si poniant in sa macchina de sa pasta, unu a un’ala e unu a s’atera, e giraiant un’ispezia de girabracchinu chi pressaiat sa pasta contr’a sa fromma e a sutta ndh’essiat sa pasta frisca pronta, chi si poniat a assuttare in sos pannos istèrridos in sos lettos o in sas cannas istèrridas tra duas cadreas. A bustu fit festa: piattu unicu, eia, ma cun primmu e segundhu! A primma sas mamas coghiant su chivarzu russu o su poddhine lentu e lu poniant in su piattu bene cundhidu cun bagna e cun casu. Custu fit su primmu piattu de sa dominiga, chi però a sos pizzinnos non lis piaghiat meda. Sas mamas però los cunbinchiant a che lu manigare ca lis naraiant:

“Maniga su chivarzu, fizu mè’, ca ti faghet diventare biondu e bellu”.

Eih! Sempre moros sunt restados siat sos pizzinnos che-i sas pizzinnas! Ma tandho puru cussas fauleddhas che ingulliant!

Poi arrivaiant sos macarrones o sos zizzones, cun bagna a voluntade e bene cundhidos cun casu ‘erbeghìnu. E poi, totu su sero a zogare in carrela.

Candho arrivaiat su mese ’e lampadas bi fint sas vacanzas finzas a su mese de santuaini, chi si torraiat a iscola. A Bacchiereddha, candho ’eniat su tempus de sas vacanzas, li poniat su frittu. Su babbu teniat sas berbeghes a chida e candho cominziaìat su messonzu, a tentare che mandhaiat sos pizzinnos. Bacchiereddha istaiat in fattu a sa robba, in carzoneddhos curzos, in mesu a su restrugu. A forza de currere a un’ala e a s’atera po ndhe recuire sas berbeghes chi si coizzaìant e si ch’istesiaìant dae s’ama, zughiat totu sas ancas farrascadas dae su restrugu e dae sas mattas de ruo, finzas a li essìre su sambene. Zughiat sos bottineddhos, est beru, ma a sas anchittas bi fint cherfidos sos carzoneddhos longos o unu pazzigheddhu de ghettas finzas de furesi o de tela russa. Mah! A-i cussu fint pensandhe sas mamas e sos babbos!

Intro ’e die sas berbèghes meriaìant, ca paschiant menzus a sa friscura, candho si ch’intraiat su sole e a denotte. Bacchisereddha lis istaiat totu sa notte fattu, che maccu, ca sas berbeghes non si frimmaiant mai, finzas a candho torraiat a bessire su sole e si che torraiant a meriare in su cuile. Tandho isse si pasaiat e si drommiat, ca a bortada ’e sole, su sero, cominziaiat dae nou sa trubulìa, peus de sos canes!

Candho torraiat a iscola in santuaini, Bacchisereddha fit vispu e forte, ma sa campagna e sa laghinza l’aiant arestadu. Bi cheriat unu pagu ’e tempus po torrare a s’abetuare a sa vida … zivile!

(2. Continua)

 

Condividi su:

    Article printed from Fondazione Sardinia: http://www.fondazionesardinia.eu/ita

    URL to article: http://www.fondazionesardinia.eu/ita/?p=16215

    Copyright © 2013 Fondazione Sardinia. All rights reserved.