- Fondazione Sardinia - http://www.fondazionesardinia.eu/ita -

La nuova legge sul sardo e sulle altre lingue della Sardegna, d Paulu Zedda

Posted By cubeddu On 25 gennaio 2019 @ 03:50 In Blog,Cultura e Scuola,Identità,Limba sarda,Literadura sarda | Comments Disabled

 

Premissa

cun sa lei regionali n.22 de su 2018, su consillu at, in sustatzia, aprovau, po sa primu borta in sa storia de s’autonomia, un disciplina organica de sa politica linguistica regionali, siat po is linguas de minoria chi s’agatant in s’Isula (sardu e cadelanu), siat po is ateras fueddadas de Sardigna (tataresu, gadduresu e tabarchinu) is calis, cun totu ca no sunt arreconnotas de su stadu italianu, agatant una normativa noa chi ddas amparat a su livellu prus artu possibili in arrespetu de su cuadru normativu in vigori.

Sa lei est stetia fintze su mediu po donai aplicu a is normas de atuatzioni de su Statutu spetziali in materia de amparu de is linguas de minoria de sa Sardigna, cun su D. Lgs n. 16 de su 2016 chi at tramudau a sa Regioni funtzionis importantis in s’istrutzioni e in s’aministratzioni publica. Est pretzisu a arregordai ca, tenendi contu de sa funtzioni no feti de aplicu ma fintze integradora de is normas de atuatzioni, custu passu at permitiu, mancai in forma mediada, sa primu intradura de sa lingua sarda a s’ordinamentu regionali, donendi curretzioni a sa faddina storica, su “pecau originali”, de su statutu autonomu de su 1948 chi mancu arremonat sa lingua sarda.  Est fintze pretzisu a spendi unu fueddu po  sa calidadi tecnica de sa disciplina aprovada de su parlamentu sardu, prus e prus in meritu a unas cantu dispositzionis chi meda si stesiant de sa norma pretzedenti e, a pusti de unu cunfrontu forti intre Ministerius cumpetentis e Regioni,  si sunt resolvias cun sa renuntzia po parti de su Stadu a s’impugnatzioni a innantis de sa Corti Costitutzionali.

 

Is puntus printzipalis de sa lei 22/2018:

 

sa retza regionali de is ofitzius de su sardu:

sa regioni at a a segurai, po mesu de unu modellu nou de pranta, s’efetu de is deretus previdius de sa le natzionali 482/99 in totu su territoriu sardu, lassendi a is autonomias localis sa possibilidadi de intergai cun livellus ulterioris de amparu. Custu sistema s’est rendiu necessariu cun s’idea de curregi sa gestioni pretzedenti a “macchia di leopardo” e garantiri is deretus a totu sa comunidadi de manera uniformi.

una aministratzioni bilingua:

Sa lei previdit sa connoscentzia de su sardu po is cuncursus publicus de sa regioni e donat una assetiadura in forma bilingua de sa comunicatzioni istitutzionali.

In prus, si fat pretzetu, po is autonomias localis, de inseriri in is statutus insoru is normas po is linguas de minoria.

Bilinguismu visivu: Ddu at disponimentus de importu in toponomastica e cartellonistica. In particulari, sa Regioni podit stipulai acordius cun s’Anas (ma fintze cun is autonomias localis) cun su fini de sostituiri sa cartellonistica esistenti cun un’atera bilingua in totu su sistema viariu sardu.

Sistema educativu:

Sa Regioni assumit is funtzionis de coordinamentu in s’imparu de sa lingua sarda e cadelana, at ac guvernai custa delicada cupetentzia po mesu de un’organu paritetiu, s’Obreria po s’imparu de su sardu, chi at a inditai is lineas de ghia po tempus, modus, controllus e averiguadura de s’imparu de is linguas de Sardgna in sa scola. Sa lei previdit imparu in orariu curriculari, laboratorius, tutors formaus po donai assistentzia a scolas e familias.

 

Pranu de studius regionali: sa lei donat atuatzioni a sa Reforma Moratti po sa cuota regionali de is pranus de studiu (sa Sardigna est una de is paghissimus regioni chi dd’at fatu) cun sa determinatzioni de inditus ant a permiti (gei fiat ora!) de imparai sa storia sarda in is iscolas de sa Regioni, cumenti is sardus pedint de annus.

Elencu de is docentis: sa lei instituit un’elencu regionali de is imparadoris de is linguas localis cun cumpetentzias e disponibilidadi cumprobadas.

Tzertificatzioni linguistica: Incarrerau su percursu chi at a lompi a una tzertificatzioni de is cumpetentzias linguisticas segundu su cuadru de referimentu europeu, cument’e po is linguas statalis.

 

Paritzipatzioni publica e Consulta de su sardu:  sa reforma ponit sa partecipatzioni populari a su centru de sa politica liguistica. Afortziat sa tarea de is cunferentzias annualis, donat sa possibilidadi de sutaponni a publica dibata autus normativus de consillu e giunta, previdit sa possibilidadi de ativai sondagius demoscopicus. Sa consulta de su sardu  at a depi definiri  e agiornai is normas de sa lingua sarda scrita, siat cussa ortografica siat sa linguistica.

 

Una tv e una radiu in sardu: sa lei previdit agiudus po is produtzionis radiofonicas e televisivas in sardu, e unu linea de finantziamentu po is emitentis chi trasmitint feti in lingua locali.

Po sa primu borta, definit una disciplina de is espressionis artisticas proprias de sa sardigna e veiculadas in lingua sarda, traditzionalis e modernas. Is cumpetentzias sunt intergadas a s’ISRE, fintze po aprontai unu festival itineranti de is artis musicalis e poeticas, obertu a formas internatzionalis.

 

Su stadu de aplicatzioni

Servitziu de sa lingua sarda: Sa norma noa previdit una gestioni cumplessa de s’aministratzioni e tenit abisongiu de strumentus addatus. Po custu, e cun custu fini, est stetiu istituiu de pagu unu servitziu specificu dedicau a is politicas linguisticas, aposentau in s’assessorau cumpetenti, chi at a tenni su ruolu de donai coru e cambas a sa reforma, sub’e sa basi de is curreus donaus de su guvernu.

 

Retza de is ofitzius de su sardu: ancoras de pagu, est stetia formalmenti istituia, e aposentada, in s’assessorau cumpetenti, sa retza de is ofitzius de su sardu, strutura territoriali de su servitziu de sa lingua sarda.  Est s’ofitziu regionali at a tenni funtzioni de ghia e coordinamentu a sub’e is aterus ofitzius territorialis, cun cuaturu dedicaus a su cadelanu, tataresu, gadduresu e tabarchinu, e noi cun cumpetentzias territorialis.

 

Obreria de su sardu: S’organismu, formalmenti costituiu, est acabendi is traballus de is lineas de ghia- cumenti previdit sa lei- po s’aplicu de is disciplinas noas de imparu in is iscolas.Custas lineas ant a depi essiri ratificadas po mesu de un’intesa intre Assessorau e Ofitziu scolasticu e, in fatu, achipias cun deliberatzioni de sa Giunta Regionali.

 

Tv in sardu: in custu teneus giai de assentau unu passu a innantis chi no dudaus a definiri storicu. AT giai incarrerau sa atividadi in su canali 172 de su digitali terrestri sa emitenti televisiva Eja tv chi giai de is primus momentus, est stetia pretziada meda po sa programatzioni e is produtzionis de calidadi, brillantis e innoadoras.

Stantziamentus po su 2019: po sa aplicatzioni pratica de is ainas definias in lei, sa Regioni at postu unu stantziamentu cumplessivu de, prus o mancu,  4 milionis e mesu, chi assegurant totu is setoris de sa disciplina noa.

 

Condividi su:

    Article printed from Fondazione Sardinia: http://www.fondazionesardinia.eu/ita

    URL to article: http://www.fondazionesardinia.eu/ita/?p=15469

    Copyright © 2013 Fondazione Sardinia. All rights reserved.