- Fondazione Sardinia - http://www.fondazionesardinia.eu/ita -

Sa die de sa Sardigna 2017: UNU DISCORSU A SA NATZIONE SARDA, de Federicu Francioni

Posted By cubeddu On 11 maggio 2017 @ 14:50 In Blog,Questione sarda,Sa die de sa Sardigna | Comments Disabled

Venerdì 28 aprile 2017, il Comitadu ”Sa die”, composto da diverse associazioni, ha organizzato un evento nell’aula del Palazzo viceregio a Cagliari. Dopo il saluto del moderatore Salvatore Cubeddu, direttore della Fondazione Sardinia, hanno preso la parola il vicepresidente del Consiglio regionale on. Emanuele Lai, l’assessore regionale alla Cultura on. Giuseppe Dessena, Carmen Campus (che ha ricordato la personalità di Nereide Rudas, da poco scomparsa), Piero Marcialis (con una lettura del suo testo teatrale “Sa dì de s’acciappa”), Federico Francioni. Nel dibattito sono intervenuti i docenti Aldo Accardo e Luciano Carta, Giacomo Meloni (segretario della Confederazione sindacale sarda), l’ambientalista Angelo Cremone, Franco Boi e Nicola Cosseddu. Il “Cuncordu Launeddas” ha eseguito, tra l’altro, l’inno nazionale sardo di Francesco Ignazio Mannu, “Procurade de moderare barones sa tirannia” (con la voce di Antonello Giuntini). Successivamente è stata consegnata la bandiera dei quattro mori a otto bambini che hanno aperto un corteo che dal Palazzo viceregio si è diretto alla Cattedrale. Qui è stata celebrata la messa, officiata da mons. Arrigo Miglio, arcivescovo di Cagliari, il quale nell’omelia si è soffermato sul concetto di popolo nella parola di Gesù. La Conferenza episcopale sarda, com’è noto, ha manifestato esplicitamente ampia disponibilità per intraprendere un percorso sperimentale onde introdurre ufficialmente la lingua sarda nella liturgia. La bandiera è stata consegnata anche a mons. Miglio che, commosso, l’ha baciata. Mons. Antioco Piseddu, già vescovo di Lanusei, ha pronunciato un intervento in sardo. Di seguito riportiamo il testo completo della relazione di Francioni.

Gràtzias a su Comitadu “Sa die” chi m’at chèrfidu inoghe, e mescamente a Bachis Bandinu e a Sarvadore Cubeddu, chi sunt presidente e diretore de sa Fondatzione “Sardinia”. Pro a mie est unu piaghere e un’onore. S’amigu Boreddu m’at nadu che deo depo fàghere “Su discorsu a sa Natzione sarda”. Ma non poto fàghere su discorsu a sa Natzione sarda; prusaprestu, poto fàghere unu discorsu, cun analìgios e propostas chi podent diventare prus ricas e articuladas cun s’agiudu de totus, de dognunu de nois. Oe su problema est comente podimus collire s’eredidade de sos moimentos de su 1793-96, ghiados dae Giuanne Maria Angioy – su triènniu inue bisòngiat pònnere s’arrempellada de Casteddu (28 de abrile de su 1794) – sa bortada prus raighinale in s’istòria de s’ìsula nostra. In dogni manera custa relata, antzis, mèngius, custu interbentu est dedicadu a s’amigu caru e istimadu Pitzente Migaleddu, dutore e radiòlogu de gabbale, chi nos at lassadu a 65 annos, a pustis de una vida pro sa limba e sa cultura de sa Sardigna e mescamente pro s’ambiente e contra de dogni forma de incuinamentu. Indunas: comente podimus èssere dignos de s’eredidade chi amus retzidu dae sos patriotas de su 1793-96 e dae Pitzente?

S’ispopolamentu. Su primu puntu pertocat a su problema prus grae, cuddu de s’ispopolamentu: un’umbra oscura, una mineta terrìbile pro su presente e pro su tempus benidore de sa Sardigna. Devimus fàghere un’esamene sèriu chi non devet lassare a foras sa crìtica a determinados issèberos, polìticos e istratègicos, de aberu dannàrgios pro sa vida econòmica, sotziale e de s’ambiente intreu.

Semus seguros che oe sa chistione tocat solu a sas 31 Comunas prus minores? Monteleone Roccadòria o Baràdili? O solu sos urtimos binti o trinta annos? Nono! A bisu meu bisòngiat lèghere bene e interpretare sos nùmeros de sos sessanta annos dae su 1951 a su 2011. Pro paritzas biddas de s’ìsula su cùcuru de una dinàmica demogràfica positiva est in sos annos chimbanta de su Noighentos: a pustis sutzedit pròpriu su contràriu. Si podet cunsiderare paradigmàticu s’esempru de Bonorva e de s’àrea de Othieri cun falada forte meda de sa populatzione. Bonorva passat dae cuasi 7.590 abitantes de su 1951 a sos 3.470 de oe! Thiesi e Berchidda chi, comente Bonorva, ant semper àpidu energhias imprendidoriales de aberu interessantes, si nch’andant issas puru in pèrdida. Su fenòmenu est grae in Anglona, Gocèanu e Barbàgia. Istòricos e demògrafos ant faeddadu dae pagu de una dinàmica positiva pro Òlbia-Tèmpiu, ma non est beru, proite est solu Òlbia chi creschet in unu cuadru nieddu – ma nieddu! – pro su restu de sa Sardigna. In Gaddura est impressionante sa pèrdida de abitantes de Àgghiu. Bi sunt analìgios istatìsticos e previsiones chi nos mustrant in s’ìsula de su 2065 una pèrdida de abitantes fintzas a su 50%!

Est istada impitada sa metàfora de sa ciambella (effetto ciambella) o de su cratere vuoto al centro pro inditare s’istresiamentu dae sa campagna, ma est de aberu gai? Nono! Pro fàghere un’esempru, Bosa passat dae sos 8.518 abitantes de su 1991 a sos 7.592 de su 2005. A suta de Bosa, in sa costa de su mare sardu, custu effetto ciambella pròpriu non si bidet. Tzentros chi non sunt atesu dae su mare s’agatant su matessi in crisi demogràfica, comente podimus registrare si nos acurtziamus a sa costa de su Tirrenu, inue però s’ispostamentu de sa massa est istadu prus forte. Tzentros de sa Provìntzia de Tàtari chi ant in parte isboidadu àteras Comunas como non creschent prus: pensamus a Uri e a Ìtiri Cannedu (9.503 in su 1981, 8.951 in su 2006). In S’Alighera oramai su nùmeru de sos mortos dogni annu est dae pagu diventadu prus mannu de sos nàschidos. A su contràriu, nos assustant sos nùmeros de Assèmini (6.902 in su 1951 e 25.343 in su 2005) e Cabuderra (4.820 in su 1951 e 22.466 in su 2005) pro una crèschida chi nos faeddat de unu disechilìbriu grae intre sa area metropolitana casteddàia e su restu de sa Sardigna. Ma, atintzione, bi sunt proietziones istadìsticas chi nos narant de una falada forte meda de abitantes non solu in su Cabu de subra (francu Òlbia), ma puru in s’area casteddàia (bìdere sos istùdios de Gianfranco Bottazzi, Leopoldo Ortu, Giuseppe Puggioni e àteros).

Sos cambiamentos demogràficos sunt de tipu fisiològicu? Nono! Atintzione: dae su 1961-62 e in sos chi sighint – cando intrat a regìmene su Piano di rinascita – s’agricultura, chi in su 1951 aiat dadu su 51% de su Pil regionale, falat fintzas a tocare su 6,1% in su 1991. A la bìdere bene, su Pil de s’industria, passadu dae su 21% a su 29,2 in cuddos annos matessi, non est crèschidu meda. Però Nino Rovelli, su gai cramadu Clark Gable della  Brianza, at fatu in tempus a retzire tantu dinare dae su Istituto mobiliare italiano chi est resessidu cuasi a ispedire custu istitudu, dae unu puntu de bista econòmicu-finantziàriu, in una crisi niedda. At fatu in tempus, Rovelli, a leare cuasi sa maioria de sos finantziamentos de su Credito industriale sardo. In su mentres sas indùstrias minores nostras – tzertu, proite custa terra, intre Otighentos e Noighentos, est resessida a fàghere una sua pròpria rivolutzione industriale (cunforma sos istùdios de Sandro Ruju) – beniant ispedidas in orammara dae sos issèberos istratègicos dannàrgios de sos grupos dirigentes, italianos e sardos. Sos istòricos – dae Vera Zamagni (de s’Universidade de Bologna) a Aldo Giannuli (Universidade de Milanu) a su giai ammentadu Ruju – ant fatu nùmenes e sambenaos de òmines polìticos italianos chi daiant amparu a Rovelli. Pro sos grupos dirigentes sardos, dae sa Drestha a su Tzentru e a sa Manca ufitziale, sa chimica fiat diventada oramai risorsa locale, a bi pensades! Solu sa Federatzione sarda metalmecànicos – cun sa Marcia pro su traballu de su 1979 – aiat proadu a disignare un’istrategia alternativa. Est giustu ammentare che sa vida de Rovelli imprendidore est agabbada cun unu de sos iscàndalos prus graes in s’istòria italiana: atintzione, semus faeddande de s’iscàndalu Imi-Sir, de cuasi 940 miliardos, andados a Rovelli pro su mèdiu de corrutzione de giuighes! Cuasi sa summa de su Piano di rinascita!

In sos annos de sa, naramus gai, Rinascita, sa industrializzazione per poli resessiat a dare postos solu in parte a sos chi lassaiant sas biddas e s’agricultura. Pro sos isseberos de sos grupos dirigentes, custu mundu fiat lassadu sena tempus benidore. Sa cunseguèntzia est istada, giai l’ischimus, s’emigratzione: dae su 1955 a su 1971 sunt istados 310.000 sos emigrados sardos in sa penìsula; 90.586 sunt andados a foras de s’Itàlia; atintzione, sunt numeros sutaistimados (bìdere sos contributos de Luisa Salaris, Massimo Esposito e Silvia Aru in La Sardegna contemporanea. Idee, luoghi, processi culturali, libru cuntivigiadu dae Luciano Marrocu, Francesco Bachis, Valeria Deplano, Donzelli, Roma 2015). De aberu sa Sardigna in cuddos annos podiat rinàschere? E comente? Si non faeddamus de custos numeros, de sos isseberos polìticos istratègicos dannàrgios chi sunt istados fatos, non faghimus analìgios serios de su problema de s’ispopolamentu; e devimus contare puru 21.267 emigrados dae su 2008 a su 2015!

Duncas s’isboidamentu demogràficu tenet sas raighinas profundas suas mescamente in sos annos chimbanta e sessanta de su Noighentos, in sos issèberos fatos in pro de sos monopòlios. Duncas, pro su presente e pro su tempus benidore nostru, devimus nàrrere, abboghinande, unu nono, mannu goi, a sos monopòlios. Contra de s’ispopolamentu bi cherent programmas ad hoc, dae pònnere a intro de unu progetu prus generale, unu New Deal, comente amus postu in craru in un’abbòiu de sa Fondatzione Sardinia in Seneghe.

S’ambiente. Sa chistione de s’amparu de s’ambiente nos ispinghet galu a ammentare s’òbera rigurosa de Migaleddu: isse, si podet nàrrere, at disignadu una geografia de s’incuinamentu in s’ìsula nostra chi agiuat a cumprèndere mèngius problemas graes meda puru a sos chi non tenent cumpetèntzias ispetzìficas. Partimus dae La Maddalena: giai in su 2003 Pitzente, che consulente de su Wwf e cun àteros, aiat denuntziadu sos perìgulos de s’intzidente de su sutamarinu americanu Uss 768 Hartford a propulsione nucleare.

Ma faeddamus puru de Portu Turre, inue sos mortos de cancru in su 2015 sunt istados 89; in s’annu coladu sunt istados 37 in prus, cun una crèschida de su 42%.

Est connota meda sa crìtica de Pitzente a sa gai cramada chìmica “birde” e mescamente a sa tzentrale a biomassas de su progetu de sa joint-venture Eni-Novamont. Forsis devimus ammentare puru chi sos giùighes de sa procura de Milanu e cuddos de sa Nigeria oe sunt impignados in indàgines chi pertocant a sa Shell, a sos amministradores delegados (de eris e de oe) de s’Eni pro una chistione de corrutzione, intre sas prus mannas in su pranu internatzionale. Semus faeddande de Opl 245, dae su nùmene de unu giacimentu in Nigèria. Unu ex-vitzepresidente de s’Eni matessi at nadu che sa lògica de custa impresa est semper istada cudda de sas tangentes. Devimus agiùnghere e pònnere in craru che Shell at reconnotu, in parte, sos crimines chi at commìtidu in su Delta de su riu Niger e s’est decrarada disponìbile a pagare unu rimborsu, a su mancu in parte, a cuddas populatziones africanas. Gai at iscritu Giuseppe De Marzo giornalista e ambientalista, impignadu e documentadu.

Val d’Agri, in Basilicata, est istada incuinada dae s’Eni. Eni matessi resurtat in pèrdida de 1,5 miliardos, ma at dadu dividendos pro 2,9 miliardos. Coment’est possìbile custu? Tando, chircamus de fàghere un’arrègionu: de aberu in Sardigna nos devimus abarrare cun su bonete in manu aisetande sas detzisiones de unu gigante de su petròliu chi si nde afutit de sas detzisiones de sos Istados in Itàlia e in Africa? S’Istadu italianu tenet su 30% de sas atziones Eni, intre Cassa depositi e prestiti (25,76) e Ministèriu de s’economia (4,34), ma custu non contat nudda in fruntene a su podere detzisionale de s’Eni. De aberu podimus pensare chi Eni e Shell potant lassare un’istratzu de autonomia detzisionale a sas populatziones disgratziadas de Sardigna e Africa? Non est beru imbetzes che est pretzisu peleare pro carchi cosa de aberu alternativu? Non est custu forsis chi amus imparadu dae Pitzente? Una bortada generale de s’economia in una crae ecocompatibile no est cosa solu de sos moimentos birdes o ambientalistas, est una chistione de subraviventzia: de sa Sardigna, de s’umanidade!

De aberu devimus aisetare cun su bonete in manu, che teracos, sas detzisiones de su emiru de su Qatar chi, cun sas holdings suas, at comporadu palatos in Porta Nuova a Milano, Maison Valentino, isteras in Toscana, Costa Smeralda dae Tom Barrack, Meridiana e at postu sas manos a subra de Mater Òlbia puru?

De aberu, pro su chi tocat su tempus benidore de Othana, devimus abarrare cun su bonete in manu, aisetande sa thailandesa Indorama, Terna e Ottana Polimeri, chi est giai andada in Olanda? Sa sindaga de Oltzai Ester Satta at decraradu chi sa industrialisatzione in sa piana de Othana at lassadu solu perìgulos mortales.

De aberu su tempus benidore de sos oberàios de s’Euroallumina est rapresentadu dae sa raddopiadura de sos iscàrrigos chi sunt giai de 177 ètaros? Nono! Sa paràula de ordene devet essere: bonìficas deretu! E custu pro dare una possibilidade de occupatzione. Ca si nono cuddos oberàios diventant semper prus candidati all’obitorio, comente naraiat su tìtulu de unu film americanu. In antis de su traballu devimus pònnere sa vida de sos traballadores e de sas populatziones. Est pretzisu cramare torra a sas responsabilidades terrìbiles issoro cuddos dirigentes polìticos chi cherent sa raddopiadura de sos iscarrigos de s’Euroallumina!

In dogni manera, comente apo nadu, Migaleddu at disignadu una geografia de s’incuinamentu chi pertocat puru a s’area minerària: Ingurtosu e sos muntones de terra ruja de Monteponi; agatamus in custa geografia non solu Portoscuso, Portovesme, Sarroch (bìdere su cuntzetu de capitalismo coloniale in su libru de su giornalista Giorgio Meletti, Il paese dei Moratti), ma biddas, galu, a sas giannas de Casteddu. Dicloretanu, diossinas, refudos de materiales radioativos, venenos de dogni tipu s’agatant in paritzos logos: totu documentadu dae istudios issientìficos, pro su chi tocat sas conseguentzias in maladias pro giovanos e betzos, feminas e piseddos. E non faeddamus de s’uràniu de sas bases militares. Totu denuntziadu dae grupos chi ant traballadu cun Pitzente. A totus custos podimus solu nàrrere gràtzias.

S’alternativa: unu New Deal pro sa liberatzione de sa Sardigna. Bi cheret unu progetu generale: dognunu de nois devet dare unu contributu a unu New Deal, a sa manera roosveltiana e keynesiana, adecuadu a sa Sardigna, comente at nadu Cubeddu. Sos puntos fundamentales podent èssere custos e àteros:

I) torrare a sa terra, cunforma su chi nos at imparadu paba Frantziscu. Boreddu e Pitzente m’aiant fatu lèghere sa lìtera Laudato sii. Contra de su Climate change, su Global warming e àteros dannos, apo cumpresu chi dae custa lìtera nos benint sas isperàntzias prus beras, mannas e profundas pro sa crìtica a su paradigma prometèicu chi atraessat religiones e culturas diferentes. Su refudu de su modellu prometèicu – fundadu a subra de sa violèntzia contra de sa Terra-Mama –  est istadu pròpriu de Vandana Shiva puru: s’issentziada, feminista e ambientalista indiana fiat istada invitada dae Migaleddu a un’abbòiu in Abbasanta chi devimus semper cunsiderare unu puntu de riferimentu pro sighire in s’atividade nostra. Duncas est pretzisu torrare a sa terra: nos dant coràgiu sas esperièntzias de impresas noas, mescamente de giovanos, de fèminas e s’irvilupu in Sardigna de su biològicu (pensamus a “S’atera Sardigna” de Ignàtziu Cirronis). Antropologos e economistas nos narant puru che su mundu de su pastoriu est atraessadu dae noedades chi promitint bene.

II) Contra de sos monopòlios, retza difundida de indùstrias minores, cuddas chi, in generale, sunt resessidas a fàghere frùntene a sa crisi econòmica de su 2008-2017, sa prus grae in s’istòria de su mundu dae cudda de su 1929 (bìdere su chi ant iscritu Giulio Sapelli,  istòricos e economistas). Devimus imparare dae s’esperièntzia de Marche e Trentino.

III) Unu sistema bancàriu sardu: e chie l’at nadu chi sas bancas minores non podent sighire in sa globalisatzione?

IV) Dare balore a s’artesania, a sas sabidorias antigas, a sas culturas alimentare e materiales de sa tradizione nostra (bìdere artìculos documentados cumpàrfidos dae pagu in “La Nuova” e “L’Unione sarda”).

V) Retza autonoma sarda de cummèrtziu contra de sos gigantes de sa distributzione.

VI) Pranu pro sas infraistruturas e sos trasportos.

VII) Irvilupu de unu turismu ecocumpatìbile: pro dare balore a su patrimòniu de s’archeologia, de s’architetura, de s’arte, a cuddu ambientale e naturale mescamente de sas àreas prus internas.

VIII) Soberania energhètica – comente at iscritu Jeremy Rifkin, s’economista chi Pitzente cheriat invitare in Sardigna – contra de su podere de sos gigantes de s’eletritzidade, contra cuddos monopòlios chi occupant sos territòrios de s’ìsula pro isfrutare a sa sola e a profetu issoro s’energhia de su sole e de su bentu.

IX) Dare unu fundamentu nou a cooperativismu e mutualismu.

X) Programmas ad hoc, comente amus nadu in antis, contra de s’ispopolamentu. Pro fàghere un’esempru: microcrèditu – a sa manera de su Prèmiu Nobel pro sa paghe Muammad Yunus, a sa manera de Sardafidi e Confidi  – chi podet andare puru a grupos de fèminas sardas e immigradas. Sas domos bendidas a un’euro in sas biddas: totus custos protzessos devent èssere pianificados e guvernados.

XI) Limba sarda curriculare, ufitziale, dae sas elementares a sas Universidades, in sa sotziedade e in sos mass-media. Su matessi devimus preguntare pro s’istòria de sa Sardigna in sas iscolas de dogni òrdene e gradu.

XII) Reforma de s’Istatudu de autonomia; torrare a sa paràula de ordene de s’Assemblea costituente natzionale sarda pro sighire in sa carrela de sa liberatzione de sa Sardigna dae dogni forma de subalternidade, comente naraiat Migaleddu, chi si decraraiat mescamente non dipendentista.

 

Condividi su:

    Article printed from Fondazione Sardinia: http://www.fondazionesardinia.eu/ita

    URL to article: http://www.fondazionesardinia.eu/ita/?p=13229

    Copyright © 2013 Fondazione Sardinia. All rights reserved.